Zeytin ağacı, 1000 yıla varabilen ömrü, on binlerce yıla uzanan hikayeleriyle zamanda büyük iz bırakmış nadir bitkilerden biridir. Tarih boyu, peygamberlerle, mitolojik tanrılarla, firavunlarla, bilgelerle anılmış; güç, zafer, akıl ve barış sembollerden biri olmuştur zeytin ağacı.
Zeytin Ağacı Tüm Semavi Dinlerde Geçer
Tüm semavi dinlerde adı geçen beş meyve vardır; incir, hurma, üzüm, nar ve tabii ki zeytin. Zeytin ağacının, yeryüzünde yeşeren ilk meyve ağacı olduğu söylenir. Efsaneye göre Adem peygamber öleceğini anladığında Tanrı’nın kendisini ve insanoğlunu bağışlaması için özür dilemeye karar verir. Oğlu Şit’ten cennet bahçesindeki “İyi Kötü Ağacı”ndan üç tohum almasını ve bu tohumları gömülürken ağzına yerleştirmesini ister. Adem’in gömüldüğü yerde üç ağaç yeşerir. Tanrı ve insanoğlu arasındaki barışın sembolü olan bu üç ağaçtan biri zeytin ağacıdır. (Merak edenler için diğer ikisi servi ve sedir ağaçlarıdır.)
Nuh Tufanı Efsanesinden Beri Barışın Sembolü Zeytin Ağacı
Zeytin ağacı, “Nuh Tufanı” efsanesinde de geçer. Tufan durulduğunda Nuh peygamber, suların çekilip çekilmediğini anlamak için gemiden bir güvercin salar. Yedi gün boyunca gönderdiği bu güvercin, yedinci gün bir zeytin dalıyla geri döner ve Nuh peygamber suların çekildiğini anlar. Hristiyanların inancındaysa zeytin dalı taşıyan güvercin, ölenlerin ruhlarını gagasıyla Tanrı’ya taşıyan bir vasıta olarak yorumlanır.
Athena Zeus’a Ölümsüz Ağacı Armağan Eder
Zeytin ağacı Antik Yunan Mitolojisi’nde tanrıça Athena’ya atfedilir. Efsane şöyledir; Zeus, Atina’yı hangi tanrının koruyacağına karar vermek için bir yarışma düzenler. Yarışmayı şehre en değerli armağanı veren kazanacaktır. Poseidon denizden bir at yaratır ve rüzgar gibi koşan bu görkemli atı armağan eder. Akıl, sanat ve barış tanrıçası Athena’nın armağanı ise bir zeytin fidanıdır. Bu ölümsüz ağaç bin yıllarca yaşayacak, meyvesinden mucizevi bir iksir elde edilecek, bu iksir yaraları iyileştirecek, hastalara şifa olacak, kandillerle geceleri aydınlatacaktır. Zeus, Athena’nın bu ölümsüz armağanını seçer ve zeytin ağacının fidanı Akropolis’e dikilir.
Zeytin Ağacı Kuran’da Mübarek Ağaç Olarak Nitelendirilir
Kuranı Kerim’de de zeytin tüm bu mucizevi faydalarıyla geçmektedir; “Allah, göklerin ve yerin nurudur. O’nun nurunun temsili şudur: Duvarda bir hücre; içinde bir kandil, kandil de bir cam fanus içinde. Fanus sanki inci gibi parlayan bir yıldız. Mübarek bir ağaçtan, ne doğuya, ne de batıya ait olan zeytin ağacından tutuşturulur. Bu ağacın yağı, ateş dokunmasa bile neredeyse aydınlatacak (kadar berrak)tır…” (Nur Suresi)
Zeytinyağının mucizevi faydalarını daha detaylı incelemek isterseniz, bu kategorimizdeki yazılarımızı okumanızı öneririz.
Tutankamon’un Zeytin Yapraklarından Adalet Tacı
Eski Mısır’da ise evlilik Tanrıçası Isis’in Mısırlılara zeytin ağacını yetiştirmeyi ve zeytinyağı yapmayı öğrettiğine inanılır. Zeytin yapraklarıysa Tutankamon’un başında bir “adalet tacı”olarak kendini gösterir. Zeytinyağına ait en eski bulgu Mezapotamya bölgesinde bulunan ve M.Ö. 4000 yılına ait olduğu düşünülen bir zeytin değirmenidir. M.Ö. 2500 yılına ait Sakkara piramidinin duvarlarında da zeytinin nasıl işlendiği ve zeytinyağına dönüştürüldüğü resmedilmiştir.
Zeytin ağacının Akdeniz kıyılarında başlayan hikayesi günümüzde de en verimli üretim alanı olarak Akdeniz kıyılarında devam eder. Elbette bu kıyılar arasında en önemli bölgelerden biri Ege kıyılarıdır.
İlk zeytin ağacını koruma kanunu Ege kıyılarında Antik Yunan zamanında bilge Solon tarafından koyulmuş, zeytin ağacını kesenlere ağır cezalar uygulanmıştır. Anadolu’nun Ege kıyılarındaki bir zeytin ağacıysa, Homeros’a şu dizeleri söylemiştir:
“Herkese aidim ve kimseye ait değilim,
siz gelmeden önce de buradaydım, siz gittikten sonra da burada olacağım.”
Zeytin Ağacı Özellikleri
Zeytin ağacı, Oleaceae (Zeytingiller) familyasından bir ağaçtır. Yasemin ve leylak ağaçları da bu familyanın çokça tanınan diğer üyelerindendir. Zeytinin dünyada 30 civarında türü vardır. Çok uzun boylu bir yapısı yoktur. Daha çok yayvan, geniş ve eğri büğrü kaotik bir karakteristiği vardır. Gövdesi, özellikle yaşlandıkça kısa, kalın, düzensiz, bükülmüş, açık gri ve çatlaklara sahiptir.
Zeytin ağacının doğada kendiliğinden yetişen ve var olan haline delice (Olea europaea oleaster) denir. Akdeniz bölgesinde doğal olarak bulunur. Yabani zeytin ağacı (delice) kültür zeytin ağacına göre daha dayanıklıdır ve çevresel şartlara daha kolay uyum sağlar ve dayanıklıdır. Kültür zeytini, yabani zeytin ağacının aşılanmasıyla oluşur. Yabani delice zeytini çalı benzeri bir yapıdadır; kültür zeytini ağaç yapıdadır.
Uzun Yaşamın Sırrı: Oleuropein
Zeytin ağacı çok uzun yıllar yaşayabilir. 500 ve üzeri yaşlarda zeytin ağacı Akdeniz havzasının bir çok bölgesinde görülebilir. Bu uzun yaşamı sağlayan madde, zeytin ağacının yapısındaki oleuropein maddesidir. Bu madde zeytin ağacını zararlı bakteri, virüs ve mantarlardan korur.
Zeytin ağacı yaprakları, birbirinin karşısında sıralanmıştır, yaklaşık 8 cm uzunluğunda, mızrak şeklindedirler (tepe noktasında ve tabandaki bir noktaya doğru sivrilir). Kenarları kesin bir şekilde sanki sınır çizgisi çekilmiş gibidir ve yapraklar dallara küçük ve ince bir sap ile bağlıdır. Yaprağın alt kısmının rengi, kışın soğuktan ve yaz aylarında sıcaktan korunma sağlaması için beyazımsı bir yeşil tondadır. Zeytin ağacı yaprağının üst kısmı ise parlak yeşil bir renge sahiptir. Zeytin yaprağı harika tıbbi özelliklere sahiptir. Zeytin yaprağı çayının faydaları hakkında bilgi almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Zeytin ağacı çiçekleri (tohum kabukları) çok küçüktür ve çiçek salkımına kümelenmiştir. Dört beyaz yaprağı ve güçlü bir kokusu vardır. Bu küçük çiçekler tek parça halinde çanak yapraklara sahiptir. Zeytin çiçekleri dallarda kümeler halinde bulunur ve çok fazla koku verir. Çiçeklenme mevsimi genelde Mayıs ayıdır.
Zeytin, zeytin ağacının meyvesidir ve aslında zeytinyağı için bir tür meyve suyu da diyebiliriz. Zeytin meyvesi tek çekirdeklidir ve oval bir yapıdadır. Yetiştikleri iklime ve toprak çeşidine göre farklı boyları vardır, genellikle 1,5 ile 3 cm arasındadır. İlk önce yeşil renktedirler ve olgunlaştıkça rengi siyaha döner.
Zeytin ağacı Mayıs ayı boyunca gelişmeye başlar ve yaz-sonbahar aylarında zeytinler büyür, yağlanır. Zeytin rengi yeşilden siyaha doğru dönmeye başlar. Zeytinler erken sonbaharda olgunlaşır ama yağmur sularından faydalanıp daha fazla yağlanması için Kasım veya Aralık sonlarına kadar hasat edilmeye başlanmaz. Bu aylarda hasat edilen ve özellikle günümüzde Akdeniz diyetinde önemli ve başat bir yer tutan zeytinyağı sıkılmaya başlanır.
Kaynakça:
